Να ενεργοποιήσουμε το εθνικό μας εμβόλιο που δεν είναι άλλο από το φιλότιμό μας, διακηρύττει ο Κυριάκος Μητσοτάκης και γίνεται το φαβορί για το επόμενο Νόμπελ Ιατρικής.

Ένα πρόβλημα με το ελληνικό φιλότιμο, το οποίο επικαλέστηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης ως εθνικό εμβόλιο κατά της πανδημίας, είναι ότι παραμένει αμετάφραστο στις άλλες γλώσσες, υπάρχει μόνο στον Έλληνα, άρα δεν μπορεί να εξαχθεί και συνεπώς είναι άχρηστο για τον υπόλοιπο κόσμο.

Ας σημειώσουμε εδώ ότι δεν θα πρέπει να συγκρίνουμε το αμετάφραστο φιλότιμο με τη πιο γνωστή ελληνική λέξη στον κόσμο. Γιατί, η τελευταία, αν και χρησιμοποιείται αμετάφραστη από τους ξένους κάθε φορά που καταλαβαίνουν ότι συνομιλούν με Έλληνες, τους είναι εξόχως κατανοητή. Απ’ την άλλη, δεν παίρνουμε κι όρκο. Μπορεί, δηλαδή το αμετάφραστο φιλότιμο και η πιο γνωστή ελληνική λέξη στον κόσμο να έχουν περισσότερες συγγένειες απ’ όσο νομίζουμε.

Εμβόλιο μόνο για Έλληνες

Σε κάθε περίπτωση, η ενεργοποίηση του εθνικού εμβολίου που είναι το φιλότιμο, κατά την πρωθυπουργική προτροπή, δείχνει και τα όρια της συμμετοχής μας στο διεθνές γίγνεσθαι. Είμαστε περήφανοι για κάτι (εν προκειμένω την ελληνική απάντηση κατά της πανδημίας) που δεν ενδιαφέρει κανέναν, αφού εμείς οι ίδιοι λέμε ότι υπάρχει μόνο σ’ εμάς. Ποιος θα αναζητήσει τη σωτηρία σ’ ένα εμβόλιο κατά του κορονοϊού το οποίο πιάνει μόνο με ελληνικό dna; Αργά ή γρήγορα η διεθνής κοινότητα θα αποστρέψει το βλέμμα της απ’ τις υποθέσεις μας, θεωρώντας δικαίως ότι το ανάδελφον έθνος δεν έχει μάθει –και ούτε μπορεί– να μοιράζεται. Πόσο μάλλον όταν, εμμέσως πλην σαφώς, λέμε όλους τους άλλους αφιλότιμους, (καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για κάτι απαξιωτικό).

Μια άλλη πολύ κακή εξέλιξη θα ήταν οι Κουτόφραγκοι να μην μπορούν να βρουν το εμβόλιο κατά του κορονοϊού, να θελήσουν να μας κλέψουν το σούπερ εμβόλιο που λέγεται φιλότιμο και να ζήσουμε εποχές σταυροφοριών. Σενάριο με λίγες πιθανότητες, γιατί γενικώς μάς φοβούνται και είναι πολύ μικρά έθνη για να διαπράξουν μια τόσο μεγάλη ατιμία. Πιο πιθανό είναι, αντί να μας πάρουν το φιλότιμο, να μας πάρουν στο φιλότιμο και να τους το δώσουμε μόνοι μας – κι ας μην μπορούν να το χρησιμοποιήσουν, όπως προείπαμε.

Εμβόλιο για πάσα νόσο

Ας πάμε τώρα στο εσωτερικό μέτωπο. Εδώ τα πράγματα μπορεί να είναι κατά τι χειρότερα. Ζητεί ο αρχηγός της κυβέρνησης να τηρούμε αυστηρά τους κανόνες περιορισμού της διασποράς και να φοράμε μάσκες, γιατί αυτό στο οποίο πλέον μπορούμε μόνο να βασιζόμαστε είναι το φιλότιμο παύλα εθνικό εμβόλιο.

Άρα, δεν μπορούμε ή δεν νοείται να βασιζόμαστε: 1) στο αίσθημα συλλογική μοίρας και την αλληλεγγύη, 2) στην ικανότητα της οργανωμένης πολιτείας να σχεδιάζει και να υλοποιεί πολιτικές με άξονα το δημόσιο συμφέρον και στόχο το κοινό καλό. Εδώ –πέντε μήνες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας– προβάλλεται ένα νέο αφήγημα, το οποίο λειτουργεί αφενός ως ενισχυμένη παραλλαγή της ατομικής ευθύνης, αφετέρου ως οριστική απαλλαγή της κυβερνητικής ευθύνης.

Ένα μεγάλο πρόβλημα, λοιπόν, είναι να θεωρηθεί το φιλότιμο ως λύση, ως θεραπεύον πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν εν τω λαώ – κατά πως λένε οι Γραφές, (και συγκεκριμένα το Κατά Ματθαίον, στο κεφ. θ’, παρ. 35). Φανταστείτε, φερειπείν, αντιεμβολιαστές να επικαλούνται το φιλότιμο ως εθνικό εμβόλιο. Φανταστείτε πολιτικές υγείας που σχεδιάζονται με βάση το φιλότιμο για τη χρηματοδότηση, στελέχωση και οργάνωση του τομέα της υγείας. Και φανταστείτε διάφορους μαυρογιαλούρους στη δημόσια και ιδιωτική υγεία τα τελευταία χρόνια, οι οποίοι θα προτιμούσαν να τους πουν αφιλότιμους και να τελειώνει, από το να τους κυνηγά η δικαιοσύνη και να τρώνε 310 εκατομμύρια πρόστιμο, όπως έπαθε η Novartis.

Το πράγμα χειροτερεύει αν αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε ότι η επίκληση στο φιλότιμο σημαίνει ότι κάποιος ψάχνει για μαλάκες, (επιβεβαιώνοντας την αρχική μας υποψία για τη σχέση της αμετάφραστης με τη πιο γνωστή ελληνική λέξη).

Επομένως, για να μην βρεθούμε πάλι σε αδιέξοδα, καλό θα ήταν ο Πρωθυπουργός να μην βάζει στο στόμα του κάθε μαλακία που του λένε οι σύμβουλοί του. Μας παίρνουν είδηση κι οι ξένοι.

Η ανάγκη και η φιλοτιμία

Για την ιστορία, τη λέξη φιλότιμο τη συναντάμε από παλιά στα συλλογικά δράματα αυτού του τόπου, όπως σ’ εκείνα τα περιπετειώδη που καταγράφει η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα (βιβλίο ΣΤ’, κεφ. X, παρ. 7). Στο ελληνικό Game of Thrones, διαβάζουμε μεταξύ άλλων για έναν τούρκο πολέμαρχο, τον Απελχασήμ, που πολιορκείτο από έτερο τούρκο πρίγκιπα στη Νίκαια της Βιθυνίας. «Τὴν ἀνάγκην φιλοτιμίαν, ὅ φασι, ποιησάμενος, ἅμα δὲ καὶ τῆς τοῦ βασιλέως γνώμης καταστοχασάμενος καὶ τεθαρρηκὼς τὴν μετ’ αὐτοῦ εἰρήνην ἀσπάζεται», τα ζύγισε τα πράγματα, είδε ότι δεν τον έπαιρνε, έκανε την ανάγκη φιλοτιμία, όπως λέγανε τότε, και ζήτησε ειρήνη από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο. Τη συνέχεια, in the long run, τη ξέρουμε.

Επειδή, λοιπόν, η ασθένεια από κορονοϊό, όπως και η ιστορία, δεν σηκώνει μαλακίες, καλό θα ήταν να σταματήσει αυτό το πανηγύρι της επικοινωνίας, που χαϊδεύει τα ταπεινά ένστικτα των ελλαδέμπορων, με το κύρος του πρωθυπουργικού λόγου.

Δεν υπάρχει εθνικό εμβόλιο για καμιά ασθένεια, ούτε το φιλότιμο συνιστά κάτι τέτοιο. Το φιλότιμο θα το δούμε όταν βγει το πραγματικό εμβόλιο και θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους πιο αδύναμους κι ευάλωτους, τόσο από πλευράς υγείας όσο κι από πλευράς εισοδήματος. Κάτι μας λέει ότι το φιλότιμο τότε θα απενεργοποιηθεί, οι λέξεις θα ΄χάνουν το νόημά τους. Και το εμβόλιο-φιλότιμο θα ‘χει γίνει πανάκριβο, όπως κάθε τι που είναι τόσο σπάνιο, σχεδόν ανύπαρκτο. ■