Οι υποσχέσεις Μέρκελ-Ρούτε προς τον Ερντογάν για το προσφυγικό, που αποκάλυψε η Die Welt, είναι μέρος της ίδιας κουλτούρας τυχοδιωκτισμού, καιροσκοπισμού και αβελτηρίας που υπαγόρευσε τον κλιμακούμενο εκβιασμό στις περιφερειακές οικονομίες της ευρωζώνης μέσω μνημονιακών προγραμμάτων (τα οποία συνιστούν ένα ευρύτερο πλέγμα εξουσιαστικής και γενεαλογικής αντίληψης και όχι απλώς πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής) προς διάσωση των συστημικών τραπεζών της ευρωζώνης.
Είναι η ίδια κουλτούρα που, αν και είχε αποτυπωθεί στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετατρέποντας σε προτεσταντικό διευθυντήριο το όραμα της ενωμένης Ευρώπης για υπέρβαση των εθνικιστικών ανταγωνισμών και του κρατικού αυταρχισμού, έγινε αντιληπτή σε όλο της το μεγαλείο μετά από το σοκ της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και της ύφεσης που προκάλεσε η απόφαση των δυτικών κυβερνήσεων να φορτώσουν στους κρατικούς προϋπολογισμούς το ιδιωτικό χρέος, στρέφοντας το επενδυτικό ρίσκο προς τις αγορές των αναπτυσσόμενων (εξ ου και η πολιτική στήριξη στους κάθε λογής αναδυόμενους Ερντογάν της περιφέρειας που διψούσαν τότε για κεφάλαια στήριξης των δικών τους στοιχημάτων επιβίωσης, αυτό που σήμερα η εγχώρια ολιγαρχία του ακραίου κέντρου ονομάζει «επενδύσεις»).
Ειδικά, ως προς το ζήτημα της Τουρκίας, διαπιστώνει κανείς εκ των υστέρων ότι μάλλον ήταν πολιτικά, οικονομικά και ιστορικά ορθή η προτίμηση των Βρετανών για είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως αντίβαρο στον γαλλογερμανικό άξονα, ο οποίος μετά την Πτώση του Τείχους συνέλαβε και εφάρμοσε την ιδέα της Ευρώπης ως ζωτικό χώρο των εξαγωγέων πέριξ του Ρήνου (αυτό που σήμερα αποκαλύπτεται ως «Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων», με το αρχικό σχέδιο να έχει λανσάρει τη Γαλλία ως πολιτική κυρίαρχο και τη Γερμανία ως οικονομική σε έναν πυρήνα έξι κρατών-μελών).
Το πρόβλημα του συνόρου
Πολιτικά ορθή, λοιπόν, γιατί ακριβώς θα μπορούσε να αποτελέσει αντίβαρο στην μετατροπή της ευρωπαϊκής πολιτικής σε μια διαρκή προεκλογική εκστρατεία των κατά τόπους νεοσυντηρητικών δυνάμεων, οικονομικά ορθή γιατί θα μπορούσε να διασφαλίσει επιπλέον πηγές χρηματοδότησης πέραν του ολιγοπωλιακού χρηματοπιστωτικού καθεστώτος που επέβαλε τη μόχλευση αποκλειστικά για την απορρόφηση του πλεονάσματος 3-4 οικονομιών, ιστορικά ορθή γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει αντίβαρο στη γενεαλογική αντίληψη της Ευρώπης ως καρολίγγεια διαχρονία και ιμπεριαλιστική κοινωνία που εισβάλλει διαρκώς στην Ανατολή.
Ο αντίλογος, ότι μια τέτοια εξέλιξη –ένταξη δηλαδή της Τουρκίας– θα αποτελούσε τροχοπέδη για την ευρωπαϊκή εμβάθυνση και ολοκλήρωση, αντικρούεται από τα έργα και τις ημέρες των ίδιων των Ευρωπαίων. Στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε τίποτα που να διασφαλίζει την εμβάθυνση και ολοκλήρωση, πέραν των όποιων διακηρύξεων, όπως αποδεικνύεται από την σθεναρή άρνηση Γερμανών και συμμάχων να συναινέσουν στην δημοσιονομική ένωση (υπέσκαψαν την ίδια την τραπεζική ένωση για λόγους προστασίας των αποταμιευτικών και κρατιδιακών τραπεζών τους, δηλαδή του πυλώνα της διαχρονικής ορντολίμπεραλ συναίνεσης). Τι νόημα έχει να μιλά κανείς για «αποδυνάμωση» της Ευρώπης εξαιτίας της Άγκυρας, όταν στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια τον τόνο δίνουν οι Βίσεγκραντ, εναλλάσσοντας εκδούλευση μεταξύ Βερολίνου, Μόσχας και Ουάσιγκτον;
Φυσικά, δεν υπήρχε τίποτα αθώο στην τότε βρετανική προτίμηση περί Τουρκίας, καθώς ο μπλερισμός που την υπαγόρευε σε τίποτα δεν υποσχόταν ότι τα παραπάνω αντίβαρα θα λειτουργούσαν ικανοποιητικά εκτός πλαισίου των βρετανικών επιδιώξεων κυριαρχίας. Ούτε ενδεχόμενη είσοδος της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό κλαμπ θα σήμαινε de jure αλλαγή πορείας προς ένα δημοκρατικότερο και συλλογικότερο ενωσιακό πλαίσιο. Επιπλέον, όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα με την κρίση χρέους και τη διολίσθηση του ερντογανικού συστήματος σε παράγοντα γεωπολιτικής και κοινωνικής αστάθειας, η αναζήτηση πλεονεκτημάτων από ενδεχόμενη τουρκική ένταξη καθίσταται επισφαλής. Η συζήτηση, επομένως, που πριν από είκοσι χρόνια είχε (θεωρητικό τουλάχιστον) νόημα, είναι σήμερα καταδικασμένη.
Όμως, παραμένει κομβικό το ζήτημα του συνόρου. Γιατί, παρά τις μεταμοντέρνες προσεγγίσεις στα boundary studies των 80s-90s, αυτό που ενδιαφέρει εμάς ως χώρα είναι ότι οι συνοριακές περιοχές τείνουν να υστερούν συγκριτικά με τα εθνικά κέντρα, όταν αυτά ορθώνουν τείχη. Κατ’ αναλογία, η Ελλάδα πλήττεται από την παγίωσή της σε συνοριακή περιοχή ενός κλειστού συστήματος ηπειρωτικής κυριαρχίας.
Τα σύνορα της Ευρώπης
Οι περισσότεροι διεθνολόγοι πιστεύουν πως η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αντέξει, κατ’ αρχάς δημογραφικά, την πλήρη ένταξη της κοσμικής Τουρκίας στην ΕΕ. Άραγε, θα αντέξει ως σύνορο μιας περιχαρακωμένης Ευρώπης απέναντι σε μια τριτοκοσμική Τουρκία; Γιατί, μπορεί τα κελεύσματα των νεοσυντηρητικών πέραν των Άλπεων για τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού στρατού (στο πλαίσιο μιας κοινής πολιτικής ασφάλειας) να ακούγονται ως αλληλεγγύη φεντεραλιστικής κοπής, όπως όμως έχει δείξει η ιστορία, ο πόλεμος (με όποια μέσα) ξεκινά πάντα στα σύνορα και πρώτοι πλήττονται αυτοί που ζουν εκεί. Γιατί, η μετατροπή της Ελλάδας σε προκεχωρημένο φυλάκιο του Λουξεμβούργου δεν είναι ασφαλής επιλογή.
Έχουν περάσει δώδεκα χρόνια από τότε που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιέγραψε τις συνοριακές περιφέρειες της Ευρώπης ως «test beds for the construction of Europe» μέσω της εσωτερικής διασυνοριακής συνεργασίας. Διασυνοριακή συνεργασία για την Ελλάδα σημαίνει ανοιχτά Βαλκάνια, ανοιχτή Ανατολική Μεσόγειος· όπου δηλαδή οι ευρωπαίοι εταίροι μας εισβάλλουν και δεν αφήνουν κολυμπηθρόξυλο. Η ελληνική κοινωνία αναζήτησε την ελληνική της ταυτότητα, παρασύρθηκε από την πατριδοκαπηλία εγχώριων ελίτ και υπέστη εθνικές καταστροφές. Τι μας κάνει να πιστεύουμε ότι θα αναζητήσει την ευρωπαϊκή της ταυτότητα στο πλευρό των αναβιωμένων εθνικισμών που μεταμφιέζονται σε «Ευρώπη» και θα έχει διαφορετική τύχη;
Προς το παρόν, το εγχώριο σύστημα εξουσίας με διάφορες συμφωνίες αλήθειας υπαγορεύει έναν αντίστοιχο δρόμο ως μοναδική διέξοδο: την επαναφορά του μεταπρατικού συστήματος, δήθεν στην πρώτη ταχύτητα της Ευρώπης, στην πραγματικότητα σε ένα κατεξοχήν σύνορο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δεν οδηγεί πουθενά.
